Café De Morgenster te Hoorn

Frans J.P.M. Kwaad

Café De Morgenster was gevestigd op het adres Achterstraat 27 te Hoorn. In 2001 is het adres veranderd in Achterstraat 55. Dat is het pand op de hoek van het Koepoortsplein en de Achterstraat in Hoorn. Ik ben daar geboren in 1936 en heb er gewoond tot 1947. Het Café was van mijn grootvader, G.C. Hooij. Hij had het gekocht ingaande 30 juni 1925. Wij woonden boven het café.

Op de oudste kaart van Hoorn van Van Deventer uit 1559 staat langs de Achterstraat een aaneengesloten bebouwing getekend. Ook
op de plattegrond van Hoorn van Guicciardini uit 1582 is bebouwing ter plaatse aanwezig. Het betreffende huis lag op de hoek van de Achterstraat, tegenover de Koepoort. De Koepoort is de opvolger van de Gouwerpoort tussen de Achterstraat en de Korte Achterstraat en is gebouwd in 1508 (Kroniek Velius, hertaling p. 283; Schrickx, 2009). De omlijstingen van de poortingangen aan de landzijde en de stadszijde dateren uit latere tijden. Op het fries boven de poortingang aan de stadszijde staat Anno 1669. De poortomlijsting aan de buitenzijde is ouder (Renaissance). De Koepoort is afgebroken in 1871 (zie H. Stumpel). Hij stond waar nu het Koepoortsplein ligt. De bouw- en bewoningsgeschiedenis van de lokatie van Café de Morgenster gaat dus ver terug in de tijd, in ieder geval tot 1559 en mogelijk tot de tijd van de aanleg van de stadsomwalling en de bouw van de Koepoort in 1508.

In 2008 is een archeologisch onderzoek uitgevoerd ter plaatse van de panden Achterstraat 19-21. Daarvan is een uitvoerig rapport verschenen (zie: Schrickx 2009). Hierin staat vermeld dat in archiefstukken uit de jaren 1447, 1449, 1472, 1478, 1498 al sprake is van bebouwing en bewoning in het gebied tussen het Nieuwland, de Achterstraat en de Gedempte Turfhaven. Dit gebied, aangeduid als Molenwerf of Molenland, lag tot 1508 buiten de stadsomwalling ("buyten die goewer poert"). Bij de stadsuitbreiding van 1508 kwam het binnen de wallen te liggen. De conclusie op grond van de tijdens de opgraving aangetroffen sporen was echter, dat het terrein van de opgraving pas op zijn vroegst omstreeks 1575 werd bebouwd. De bebouwing in de vijftiende eeuw is ter plaatse dus klaarblijkelijk niet aaneengesloten geweest. Ook in 1560 was dat nog niet het geval, zoals volgt uit het belastingkohier van dat jaar. Vóór de eerste bebouwing was het gebied landbouwgrond. De landbouwfase (van dit deel van de stad) betreft de periode vanaf de ontginning van het veenmoeras van zuidelijk West-Friesland rond 1200 tot 1450/1500. Uit die pre-stedelijke tijd  zijn resten van sloten aangetroffen tijdens de opgraving, en ook een restant van 30/40 cm dik van het ooit metersdikke veenpakket. De oudste bewoning van Hoorn (rond de Rode Steen) dateert uit het begin van de dertiende eeuw.


Gouwerpoort

Inwoners van Hoorn, in 1478 woonachtig "buyten die goewer poert" (o.a. de Achterstraat), opgetekend in het "Schodt-boeck van de burgeren ende innegesetenen der stadt Hoorn ende dorpen 1478". Enkele namen: pouwels jansz, jacop claesz, claes jacobsz mit sijen kinderen, pieter woutersz, jacob walraven dochter, griet jacob walraves wedue (Westfries Archief Hoorn, toegangsnr. 0348, inv. nr. 1315).





Achterstraat

Uitsnede uit de plattegrond van Hoorn van Van Deventer, 1559. De Achterstraat begint waar een landweg uit het noorden (de Koepoortsweg) bij de Koepoort de stad binnenkomt


Koepoort

De Koepoort op de kaart van Guicciardini uit 1582. Het huis schuin tegenover de poort, op de hoek van de Achterstraat, is de lokatie van Café De Morgenster.


Koepoort

Koepoort 1596 (kaart van Utenwael)


Koepoort

Koepoort 1615 (kaart van Velius)


Koepoort

Koepoort 1630 (kaart van Blaeu)




Koepoort

Zicht op de Koepoort vanuit de Achterstraat in 1871. Links op de hoek het pand met Café De Morgenster. Aan de gevel op de hoek van het pand, net boven de ramen van de begane grond, steekt iets schuin naar voren. Dat is zeer waarschijnlijk het schildje met daarop een afbeelding van een ster en daaronder de naam Morgenster, dat beter te zien is op de foto hieronder.


Oude Morgenster

Achterstraat met Café De Morgenster rechts in 1909 (bron) . De naam Morgenster staat onder de grote ster op het schildje dat is bevestigd op de hoek van het pand. Dit schildje is ook te zien op de foto van de Koepoort uit 1871 hierboven.  



Koepoortsbrug

Koepoortsbrug met de landzijde (buitenzijde) van de Koepoort in 1871



Doelen Koepoort

Achterstraat met Doelen en Koepoort (C. Springer, 1874)




Kadaster
Deel van het kadastraal plan 1811-1832 van de Gemeente Hoorn, Sectie A, genaamd Hoorn-Oostzijde, 1e Blad, .

 

Morgenster Achterstraat


Deel van het kadastraal plan 1811-1832 van de Gemeente Hoorn, Sectie A, genaamd Hoorn-Oostzijde, 1e Blad. Het betreft het perceel Achterstraat 3.


Minuutplan OAT
          Achterstraat

De beschrijving bij het bovenstaande minuutplan (OAT). De eigenaar van perceel nummer 3 in de Achterstraat is Cornelis Hout, van beroep Kastelein (op de derde regel).


De recente bewoningsgeschiedenis van het pand Achterstraat 27 is als volgt geweest:

De oudst bekende eigenaar van het pand was Lucas Stokbroo. Over eerdere eigenaars/bewoners zijn nog geen gegevens achterhaald.
De Houts waren kastelein resp. herbergier. Het pand heeft dus van oudsher een horecabestemming gehad (herberg, café), naast die van stalhouderij (verhuurbedrijf van paarden en rijtuigen, zie foto's hieronder). De naam was toen al 'De Morgenster'.

tot 1848 Lucas Stokbroo

tot 1880/1884 Cornelis Hout (kastelein) en Anthony Hout (herbergier)

1882 Vóór 1 mei 1882 S.F. Kramer; verkoop sterke drank in ’t klein in de gelagkamer

1886 herbouw stal

1910 verkoop stal

1910 verkoop huis

1912 S.F. Kramer, stalhouderij

1916 herbouw stal

1920 Wed. S.F. Kramer, stalhouderij

1920 Wed. S.F. Kramer-Ligthart; vergunning tot verkoop van sterke drank in ’t klein

1925 verkoop aan G.C. Hooij

1926 verbouw pand Achterstraat hoek Koepoortsplein

1926 Wed. S.F. Kramer; wijziging drankvergunning in verband met verbouwing

1928 J.M. Dijkstra, kapster; G.C. Hooij, caféhouder; N. Manté, dameskapper

1932 overdracht van de drankvergunning van weduwe S.F. Kramer-Ligthart aan G.C. Hooij; verlof A

1947 Hooij verkoopt na 22 jaar Café De Morgenster aan J.A. Roemer; de auteur van de website heeft van zijn geboorte tot zijn twaalfde jaar boven het café van opa Hooij gewoond

1948 J.A. Roemer; verbouwing gedeelte van de bijgebouwen, café en inrichting toiletten, welke in bouwvallige staat verkeren

1949 verkoop (aan wie?)

1957 N.V. Zuidhollandsche bierbrouwerij te ’s Gravenhage; bouwen toiletruimte

1961 N.V. Zuidhollandsche bierbrouwerij te ’s Gravenhage; verbouwen zolderverdieping

1964 overname door W.H. Helsloot

Jaar? overname door de familie Tetteroo

1974 overname door Jan Ursem 

1976 vernieuwen en veranderen perceel o.a. vervangen van de zijgevel aan de Achterstraat

Jaar? Naam van Café De Morgenster veranderd in 'Café Buona Sera'

1980 overname door P.J. de Boer, ; de naam 'Café De Morgenster' in ere hersteld

Jaar? Naamsverandering in 'Café De Gouwe Snor'

1993 overname door Joop en Ada Smid, naamsverandering in 'Pleinzicht'

1995 Naamsverandering in 'The Fox' (?)

Jaar? Verbouwing (paardenstal bij het café getrokken) en naamsverandering in 'Café Casablanca'

1998 overname door Peter en Wilco van de Scheur, naamsverandering in 'Party Palace 'Brothers'

2001 verbouwing en verandering van het adres van Achterstraat 27 in Achterstraat 55; wie was de eigenaar/opdrachtgever van deze verbouwing? 

Jaar? Naamsverandering in 'Restaurant-Pizzeria Sion'

2010 overname (of huur?) door 'Used Products', winkel in tweedehands goederen


De bovenstaande informatie is afkomstig uit het boek  "Hoorn, huizen, straten, mensen" (klik hier en hier) en uit Morgenster_Dossier_1 en Morgenster_Dossier_2 van de Werkgroep HHSM van de Vereniging Oud Hoorn. Let op: de informatie is niet steeds coherent en/of volledig.




Achterstraat met op de hoek rechts De Morgenster



Morgenster 1903

Blik vanaf het Koepoortsplein op de Achterstraat; rechts op de hoek verhuurder van paarden, tevens Café De Morgenster, eigenaar S.F. Kramer, 1903 (bron).


Koepoortsplein

Links (...IJTUIGEN) is De Morgenster. Blik in de richting van het Kippenbruggetje over het Nieuwland. Vóór 1925.


Morgenster_Rijtuigen

Idem als bovenstaande foto


De Koepoortsbrug, blik in de richting van de Achterstraat. Rechts De Morgenster.




Zicht op de Koepoortsbrug vanuit de Achterstraat. Op de hoek links De Morgenster



Morgenster

Blik vanuit de Achterstraat op de Koepoortsbrug; links op de hoek Café De Morgenster vóór de verbouwing in 1925






Morgenster1925aMorgenster1925b

Dit zijn de tekeningen van de verbouwing in 1925. De linker plattegronden laten zien hoe het was en de rechter hoe het moest worden (Bron Westfries Archief). Door rechts te klikken op de tekeningen kan een groter formaat worden geselecteerd. Later (ca. 1930) is de verdieping nog gewijzigd. Er is een keuken gekomen, de slaapkamer vóór is verkleind, en de woonkamer is vergroot en in tweeën gedeeld door schuifdeuren. Klik hier voor het bouwdossier. Klik op drankvergunning om de opeenvolgende vergunninghouders te zien.



Verdieping

De verdieping na een interne verbouwing rond ca. 1930. Zo is het geweest tot 1947. De ingetekende trap ging naar beneden, naar de voordeur in de Achterstraat. Vanaf de overloop ging een andere, open trap naar de zolder. Daar waren twee kleine kamers.



Koepoortsplein1931

Werkzaamheden op de Koepoortsbrug in juni 1931. Zicht op Café De Morgenster.


Koepoortsplein

Koepoortsplein. Op de hoek links De Morgenster.




Voor Cafe de Morgenster, omstreeks 1930-1935


Morgenster 1974

De Morgenster in 1974. Achter de borstwering op het lage witte deel van het pand lag een met grind bedekt plat.


Achterstraat stal

Zijgevel van Café de Morgenster, Achterstraat 27, hoek Koepoortsplein, vóór de verbouwing in 1977. De brede deur in de witte muur gaf toegang tot de stal. De smalle deur links met het opschrift Apollo gaf toegang tot de repetitieruimte van de harmonie 'Apollo'.





Morgenster
            Suikerzakje Helsloot

Suikerzakje van De Morgenster uit de periode 1964-1974



Morgenster na 1977

De Morgenster na de verbouwing van de zijgevel in de Achterstraat in 1977.



Morgenster

Blik op De Morgenster in 2000.

 

Morgenster 2000 

De Morgenster in 2000. Het middelste van de drie ramen boven was het raam van onze huiskamer. Het leuke hoekraam en de twee ramen links daarvan waren van de voorkamer. Er waren geen dakkapellen in de jaren veertig. Op de hoek de toegangsdeur tot het café.
 


Achterstraat 27

De voordeur van Achterstraat 27 gaf toegang tot de bovenwoning van Café De Morgenster (foto uit 2000).



Gouwe Snor

Naamsverandering in De Gouwe Snor. Uit de zijgevel in de Achterstraat blijkt dat de verbouwing van 1977 heeft plaatsgevonden maar nog niet de verbouwing van 2001.



Sion

Restaurant Sion in het in 2001 verbouwde pand van Cafe De Morgenster. Dit was één van de minstens acht naamsveranderingen in de periode 1976-2010.



Morgenster 18maart2011

De Morgenster is verbouwd in 2001. Op de plaats van de stal links is een smal hoog pand verrezen. De  verbouwing in 2001 is gepaard gegaan met een verandering van het adres Achterstraat 27 in Achterstraat 55. Foto uit 18 maart 2011, kort na de brand op 8 maart 2011.



Morgenster
            2010

'Used Products' in het pand van De Morgenster in 2010.



MorgensterBrand

Op 8 maart 2011 is er brand geweest in de voormalige Morgenster. Gelukkig is het pand niet afgebrand. De slagerij was er in de jaren veertig ook al, toen met Kaldenbach als eigenaar.



Morgenster uit de lucht
Café de Morgenster uit de lucht gezien.


****************************************************************************************


Hieronder een aantal foto's van panden in de Achterstraat in de directe omgeving van de Morgenster


Achter de Vest (links) en Achterstraat (rechts)



Achterstraat met op de hoek rechts (in de schaduw) de Morgenster, jaren veertig
 


Achterstraat

Stalhouderij van A. Groot aan de Achterstraat 24/26, 1938, gesloopt in 1947.




  Idem, 1938
 
   


Jan Kramer bezig bij Achterstraat 19, in 1944. Hij is om het leven gekomen door een val door een openstaand luik op de hooizolder. Uit welke tijd dateert dit pand? Lees bij deze foto het artikel van K. Korpershoek en het artikel van K. Veken, beide in het Kwartaalblad van de Vereniging Oud Hoorn.

Bronnen
      - Korpershoek, K. 1983. Van de stalhouderij aan de Achterstraat. Kwartaalblad Oud Hoorn, 1983 nr. 3, p. 75
      - Schrickx, C.P., 2009. Bewoning aan de Achterstraat. Archeologisch onderzoek op het perceel Achterstraat 19-21 te Hoorn. Hoornse Archeologische Rapporten 10, 76 pp.
     - Stumpel, H.A.M., 1990. De Koepoort te Hoorn 1508-1871. Kwartaalblad Oud Hoorn, 1990 nr. 1, pp. 30-32.
     - Veken, K. 1999. De melkzaak aan de Achterstraat. Betreft Cees en Toon Stam. Kwartaalblad Oud Hoorn, 1999 nr. 1, pp. 46-47
     - Velius, 1648. Kroniek van Hoorn (hertaling 2007)
     - Westfries Archief te Hoorn
     - Wiel, Kees van der, 2000. Op zoek naar huis, straat of buurt. Handleiding voor historisch huizenonderzoek. Uitgeverij Verloren, Hilversum, 108 pp.