Haiku Sketch Book, part 1

Frans J.P.M. Kwaad


Home

Naar:  Haiku Sketch Book, Part 2

De Aarde - The Earth

    Stil draait de aarde.                                           Silently the earth moves.
    Bewegingloos het landschap.                             Landscape old, yet fresh.
    Onzichtbaar de wind.                                        Unseen, the wind blows.

Lente - Spring

    Vleugelgefladder;                                               The flutter of wings;
    een duif tussen de takken                                   a pigeon flies away
    van de berkenboom.                                          from the birch tree.

    Daar komt een kat aan                                       A cat goes by
    in de tuin; hij loopt door,                                     in the garden,
    schokschouderend.                                            preoccupied.

    Een kat komt voorbij,                                        A cat comes along,
    schopt terloops een steentje weg,                       kicks a pebble on its way,
    een klein wit steentje.                                         a small white pebble.

Zomer - Summer

    Een duif landt op dak,                                         The pigeon on the roof
    kijkt rond, koert een paar maal luid                      looks around and cries,
    en vliegt dan weer weg.                                        then flies away.

    Vogel kijkt, kop scheef.                                      Bird is watching, head askew;
    Pikt plots in het gras en trekt                                a quick peck in the grass,
    een worm uit de grond.                                        a worm pulled out.

    Een steile slootkant,                                             Body tilted,
    de voorpoten in de prut;                                      forelegs sinking in the mud;
    kijk, zo drinkt de koe.                                         a cow drinks from a ditch.

    Oploop in de wei;                                                A gathering in the field.
    koeien snuivend in een kring,                               Cows sniffing in a circle,
    koppen laag rond haas.                                        heads low around a hare.

    Inkzwart is de lucht.                                            Eerie light;
    Licht wordt vreemd, vogels zwijgen.                    birds stop singing,
    Stof waait even op.                                             small whirls of dust.

    Stammen recht en hoog                                       Stems, tall and straight,
    schudden bladeren aan tak.                                  move twigs and leaves.
    Wind steekt langzaam op.                                    Wind rises.

    Bliksem, donder kraakt.                                      Lightning, thunder cracking.
    Windvlaag slaat het koren plat.                            Wind-swept corn.
    Regen vult de lucht.                                             Driving rain.

    Voortgedreven door de wind,                             Driven by the wind,
    treft de regendruppel                                           the falling raindrop
    feilloos zijn doel.                                                 hits its mark.

    Tijdens de storm                                                 During the storm,
    voeden de kleine regendruppels                           the nameless raindrops
    de machtige rivier.                                               feed the mighty river.

    Een uil roept,                                                       Night;
    en nog een,                                                          an owl cries
    verder weg.                                                         and another one, fainter.
 

Herfst - Autumn

    Een natte morgen;                                              A damp morning;
    een kronkelend slijmspoor op                            a winding slime trail
    het Kliko-deksel.                                               glistens on the dustbin lid.

    De schaduw van de                                           Noon;
    beuk is langer dan gister                                    shadows longer still
    op dezelfde tijd.                                                 than yesterday.

    Grijze lucht hangt laag                                          Low grey sky;
    boven grazende koeien.                                       heron still at water's edge,
    Reiger stil in sloot.                                               grazing cows.

    Mestgeur op het land.                                          Manure's sharp sweet smell.
    Holle echo klinkt, als klep                                    Hollow echoes sound,
    van gierput dichtvalt.                                            as dung-hole lid is shut.

    Knikkend trekt het span                                      Heads nodding --
    de ploeg door zware kleigrond.                            the team pulls the plough,
    Pluimen ademrook.                                              furrows parallel.

    Grond wordt omgekeerd.                                    Topsoil turned;
    Meeuwen volgen de ploeg en                               seagulls crowd
    pikken wat beweegt.                                            behind the plough.

    Een boer schoont zijn sloot                                 The farmer cleans
    van rietkraag, kroos en biezen;                            the ditches on his land;
    schouwmeesters zijn streng.                                black mud, reed and rushes.

    Rooklucht op het land;                                        A farmer's field;
    akkerafval brandt niet goed.                                smoke rises
    Ik fiets rustig door.                                              from burning trash.

    Een grijze dag;                                                    A grey October day;
    het licht verandert niet.                                         no change in light,
    Dan valt de avond.                                              then falls the night.

    Regenachtig weer;                                              A rainy day;
    grijze lucht, weerspiegeld in                                 puddles on the road,
    plassen op de weg.                                             reflecting a grey sky.

    Oktoberregen;                                                   October rain;
    er staan plassen op het land,                               onions rot
    uien rotten weg.                                                  on flooded fields.

    Gele knoppen van                                             Among spiderwebs,
    de Mahonia tussen                                             the perfume of
    de spinnenwebben.                                            the Mahonia.

    Geritsel van blad,                                                Leaves rustle,
    's-middags in de achtertuin;                                  as an acorn falls;
    er valt een eikel.                                                  the quiet afternoon.

    De jonge berk buigt                                           The young birch bows
    in de Oktoberwind;                                            in the October wind;
    de oude beuk staat pal.                                      the old beech stands firm.

    Jachten liggen vast;                                            The chilly wind;
    vallen kletteren tegen                                          ropes clatter
    metalen masten.                                                 against metal ship's masts.

    Nat plaveisel glimt.                                             Yellow street lights
    Guur is het, en koud en klam.                             on black asphalt;
    Druppel in mijn nek.                                           a rainy night.

    Lantaarnlicht valt schuin                                      Night;
    in steeg en werpt een schaduw                            footsteps in the alley,
    waar gezucht, gehijg ….                                      coming nearer.

    Regen is het niet,                                                 Don't call it rain,
    en ook is het geen vorst;                                      don't call it frost;
    wáterkoud is het.                                                 damp cold is what it is.

    De Beemsterringvaart;                                         A northern breeze
    een noordenwind rimpelt                                      ripples the quiet water
    het donkere water.                                              of the polder canal.

    Joggen op de dijk.                                               Sweat gets in my eyes,
    De wind komt van links achter.                             wind chills my hands;
    Zweet loopt in mijn oog.                                       running.

    De wolk voor de zon                                           Colours brighten;
    trekt nu toch langzaam weg,                                  the cloud is blown away
    kleuren lichten op.                                                that hid the sun.

    Naast de lijsterbes                                                Under the mountain-ash,
    tilt een jonge paddestoel                                        a mushroom pushes up
    de bladerlaag op.                                                  the litter.

    Na de regenbui --                                                 After the rain --
    kleine zwarte torentjes                                          tiny towers of earth
    in het frisse gras.                                                   in the grass.

    De zwarte lijster --                                               The blackbird --
    een klein loszittend veertje                                    a fluffy feather
    beweegt in de wind.                                             moves in the wind.

    Regenachtig weer,                                               Rain,
    de druipende boom                                              the dripping tree
    huivert even.                                                        shivers.

    Kop in de veren;                                                 Head hidden,
    zo dobbert de eend rustig                                    the duck bobs
    op de golven.                                                      on the waves.

    Grijze golven,                                                     Grey waves,
    een schip aan de horizon,                                    a ship on the horizon,
    grijze wolken.                                                     grey clouds.

    Waar de wolken zijn,                                         Where the clouds are,
    was daar ook de regen,                                      was there also the rain,
    de regen van vandaag?                                       today's rain?

    Wat een weer vannacht;                                     After a stormy night;
    een autodekzeil wappert                                     a car top tarpaulin flies
    in de hulst.                                                          from the holly.

    Een mozaïek van grijs;                                        Many shades of grey --
    iedere wolk weer anders,                                    the moving clouds constantly
    langzaam verschuivend.                                       change the scene.

    Een schrale dag;                                                A November day;
    de lage zon verwarmt me niet;                            the glaring sunlight
    het is november.                                                 gives no warmth.

    Regen, veel regen;                                              The rain won't stop;
    grondwater in de kelder,                                     groundwater in the basement,
    mijn archief ligt daar.                                           where I keep my files.

    Tussen de buien;                                                 Hurriedly,
    haastig oogst een boer de mais,                           a farmer cuts the maize
    wielsporen lopen vol.                                          between the rains.

    De Beemsterpolder,                                            Sea-gulls cry
    meeuwen krijsen op het land;                               in polder-land:
    oh, IJsselmeer!                                                     it's ours!

    Wind beneemt de adem,                                       Wind takes my breath,
    schuim vliegt in het rond;                                       foam flies around;
    het Noordzeestrand.                                             the North Sea beach.

    Twaalf december;                                                 December twelfth;
    de lamp brandt                                                      the light is on
    de hele dag.                                                          all day.
 

Winter - Winter

    Een grijze sneeuwlucht;                                       Early night-fall;
    in de verte blaft een hond.                                   a dog barks
    Het is valavond.                                                  in the distance.

    Het sneeuwt een beetje,                                      The playful wind
    de wind speelt met de vlokken,                            and tiny snowflakes,
    dan snel, dan trager.                                            some slow, some faster.

    Vlokken vallen traag.                                           Snow is blanketing the earth;
    Stilte, aarde toegedekt.                                        shapes are rounded,
    Zachtjes knerpt mijn schoen.                                muffled sounds.

    Winteravond;                                                      Winter evening;
    geluidloos valt de sneeuw                                     without a sound the snow falls
    in het lantaarnlicht.                                                through the lamppost light.

    Het sneeuwt niet meer,                                         The snow has stopped,
    de lucht nog even grijs;                                         the sky still grey;
    een kinderstem klinkt.                                           a child's voice.

    De witte akkers                                                    The white field
    tot aan de horizon;                                                stretches to the horizon;
    geelgrijs de lucht.                                                  a yellow sky.

    Het dak kraakt,                                                   The roof cracks,
    ik slaap bijna,                                                       the ice thickens,
    schaatsen, denk ik.                                               while I sleep.

    De schaatser kerft zijn                                          The skater carves the ice,
    sporen links-rechts in het ijs,                                 leaving traces
    weer gauw doorgekrast.                                       to be crossed out again.

    Winternacht;                                                        Winter night;
    het enige licht                                                        the stars above
    dat van de sterren.                                                the only light.

    Een windwak;                                                      A hole in the ice;
    eenden eromheen,                                                ducks crowd around,
    watervogels.                                                         waterbound.

    Een schaatser nadert;                                            A cross-country skater;
    het ijs galmt                                                           the ice resounds
    in de vaart.                                                            on the lake.

    Dooiweer;                                                            Thaw;
    mist neemt mijn blikken op                                    the fog absorbs my gaze,
    en geeft niets terug.                                                nothing in return.

    Iets boven nul --                                                    Thaw;
    donkere voetafdrukken                                          dark shoe prints
    in de sneeuw.                                                         in the snow.


 

Wat zijn haiku?
Haiku zijn drie-regelige gedichtjes. Een haiku (meervoud ook: haiku) is van oorsprong een Japanse versvorm. Er zijn thans veel beoefenaars van dit genre in westerse talen. Haiku moeten naar vorm en inhoud aan een aantal eisen of regels voldoen. Haiku gaan over de natuur en hebben betrekking op het seizoen waarin je schrijft. Een veel gehanteerde vormeis is, dat een haiku uit zeventien lettergrepen bestaat. De eerste regel telt vijf lettergrepen, de tweede zeven en de derde weer vijf. Niet iedereen houdt zich hieraan. De regels rijmen niet. Eisen die mij erg aanspreken, zijn, dat in een haiku geen metaforen (beeldspraak of vergelijkingen) mogen voorkomen en dat er geen gevoelens of gedachten in mogen worden uitgesproken. Het zijn korte observaties, momentopnamen, die heel feitelijk worden weergegeven in gewone woorden. De bedoeling van haiku is wél, dat een sfeer wordt opgeroepen of een gedachte wordt gesuggereerd. Associaties zijn daarbij heel belangrijk. Een element van verrassing of een contrast wordt ook zeer gewaardeerd. Cliché's moeten uiteraard worden vermeden. Vaak is sprake van 'juxtapositie' van twee delen van de haiku. De cesuur tussen de twee delen valt na de eerste of de tweede regel. Voor een verdere uiteenzetting van de eisen verwijs ik naar de website van  Guus van Osch.

Het schrijven van haiku scherpt de zintuigen en is een oefening in zelfbeheersing. Wat je in een haiku beschrijft, moet je echt
met eigen ogen zien of gezien hebben, of zeer duidelijk voor je geestesoog zien, met alle details in volle scherpte. Dus niet
schrijven aan de hand van een vage voorstelling of een onbestemd gevoel of een abstract idee. Zolang je niet haarscherp
vóór je ziet, wat je wilt beschrijven, kun je er geen goede haiku over maken.

Als natuurwetenschapper zie ik een duidelijke overeenkomst tussen haiku en wetenschapsbeoefening. Iedere wetenschappelijke bewijsvoering berust (uiteindelijk) op zintuiglijke waarnemingen. Bij wetenschappelijk onderzoek worden
dan ook de hoogste eisen gesteld aan de waarnemingen of metingen. Waarnemingen zijn het fundament van de empirische
wetenschappen. Haiku komen duidelijk overeen met de fase van het verzamelen van waarnemingsgegevens in een wetenschappelijk onderzoek. Het komt neer op goed kijken (of luisteren, ruiken, proeven, aanraken), met een open oog voor detail. Het vraagt zelfbeheersing om de beschrijving van het waargenomene vrij te houden van iedere vorm van 'commentaar'.  Evenals bij wetenschappelijk onderzoek, is bij haiku de waarneming uiteindelijk middel, en geen doel op zichzelf. In het geval van  wetenschappelijk onderzoek dienen de waarnemingen om een hypothese of theorie te toetsen op zijn houdbaarheid. In het geval van haiku gaat het ook, en vooral, om de associaties die door de schrijver bij de lezer worden opgeroepen door de feiten die worden meegedeeld. Je zou kunnen zeggen, dat het doel (en de kunst!) van haiku is het overdragen van associaties enkel en alleen door middel van het vermelden van een feitelijke toedracht. Dat doel heeft haiku gemeen met alle kunstvormen. Het middel om uitsluitend feiten te vermelden is typisch voor haiku.

Bezoek ook de website van de Haikukring Nederland.

The English haiku
The Dutch haiku on this page, I wrote in conformity with the scheme of 5-7-5 syllables for the first, second and third line
resp. Several (not all) of the English haiku on this page, I wrote (or tried to write) in the style of the Mountain Water School,
that is taught on the Internet by   David Coomler .
A comprehensive collection of links to haiku-websites is given by Mike Garofalo


Richtlijnen voor het schrijven van haiku

Als je zelf haiku wilt gaan schrijven, probeer dan de volgende richtlijnen betreffende de vorm en de inhoud in acht te nemen:

Vormeisen
1. Een haiku bestaat uit drie regels: kort, lang, kort, resp. 5-7-5 lettergrepen (Niet iedereen houdt zich aan het schema van 5-7-5 lettergrepen. Het is geen essentiële eis.)
2. De regels rijmen niet.
3. Gebruik geen dichterlijke of bloemrijke taal, maar gewone woorden. Geen mooischrijverij. Wees niet 'interessant' of 'origineel'. Vermijd effectbejag. Wees sober. Vermijd cliché's, gemeenplaatsen en open deuren.
4. In haiku mogen geen vergelijkingen, metaforen of analogieën worden gebruikt, geen beeldspraak, geen woordspelingen. Dit is een essentiële maar lastige eis. Deze eis vloeit voort uit het 'shasei'-ideaal ('sketch-from-life') dat wordt nagestreefd in klassieke haiku.
5. Schrijf in de tegenwoordige tijd.
6. Gebruik zo min mogelijk bijvoeglijke naamwoorden.
7. Wees duidelijk, concreet, direct en specifiek, zeg 'beuk' en niet 'boom'. Schrijf niet in raadselen. Wees niet obscuur. Wees niet 'diepzinnig'. Maak het niet ingewikkeld, houd het simpel.
8. Gebruik geen overbodige woorden of woorden waarvan de inhoud al door de andere woorden van de haiku wordt 'gedekt'. Wees kernachtig.
9. In ieder haiku moeten voorkomen: 'setting', 'subject' en 'action' (omgeving, onderwerp, gebeurtenis). De 'setting' is het eerste deel van de haiku. Het 'subject' en de 'action' vormen samen het tweede deel van de haiku.
10. Contrastwerking (juxtapositie) tussen de elementen (delen van de haiku) wordt soms toegepast.

Inhoudelijke eisen
1. Een haiku is de directe weergave van een zintuiglijke waarneming. Beschrijf wat je ziet, hoort, voelt of ruikt. Toon, laat zien. Wees direct en 'fris'. Geef geen 'commentaar' op wat je ziet. De gebeurtenis moet voor zichzelf spreken.
2. Put niet uit je herinnering of fantasie. Verzin of bedenk niets. Beschrijf het 'hier en nu'. Blijf bij de actuele gebeurtenis. Haiku gaan over het heden.
3. Beschrijf wat je waarneemt, niet wat je denkt. Spreek geen gevoel of emotie uit. Geef geen commentaar. Hou je mening voor je. Geef geen interpretatie. Leg niets uit. Geef geen oordeel. Het gaat niet om zelfexpressie van de dichter, of om wat de dichter ergens van vindt.
4. Het onderwerp van haiku is de natuur. (Voor velen is dit een punt van discussie.)
5. Het onderwerp is het seizoen waarin de haiku wordt geschreven. Dit moet blijken uit een zgn. kigo-woord (seizoenwoord). Het is niet de bedoeling om buiten het seizoen te treden door b.v. een zomerhaiku in de winter te schrijven, en dus te putten uit de herinnering.
6. De woorden 'ik', 'mij' en 'mijn' zijn niet toegestaan. Haiku gaan niet over de schrijver zelf. 
7. Er moet iets gebeuren in de haiku: het is een momentopname van een (kleine) gebeurtenis, b.v. een hond die blaft.
8. Het gaat in haiku om de bewustwording of -making van zaken die je wel ziet maar niet echt opmerkt, doordat je teveel in 'gedachten' bent verzonken of teveel met jezelf bezig bent. Sta stil bij de 'gewone' dingen. Open jezelf voor de wereld. Laat de wereld bij je binnenkomen. Neem waar. En wees onbevooroordeeld. 
9. Een goede haiku roept bij de lezer niet de reactie op: 'So what?'.


N.B. Niet iedere schrijver van haiku houdt zich aan (al) deze regels.
 

-->