Inleiding Oude stadsplattegronden zijn een
belangrijke bron van informatie bij de
studie van de geschiedenis van een stad, maar ook een middel voor de
huidige inwoners van de stad om een soort
ontdekkingsreizen door de stad te maken op zoek naar overeenkomsten en verschillen
tussen vroeger en nu. Om
deze redenen worden op deze pagina van de
website van Oud Hoorn een aantal historische plattegronden van de stad
getoond, vergezeld van een korte toelichting. Gedetailleerde informatie over het het
stadsbeeld van Hoorn tijdens een hoogtepunt uit haar geschiedenis is voorts te vinden op de maquette van Hoorn rond 1650.
Groei, bloei,
verval en herstel van
Hoorn De oudste bewoningssporen van Hoorn
zijn tot dusverre aangetroffen op
vier meter diepte onder het plaveisel van de Rode Steen. Ze dateren uit
het begin van de 13e eeuw. Vanaf die tijd is Hoorn geleidelijk
uitgegroeid tot een inwonertal van 15 à 16.000 in de zeventiende
eeuw. Stadsomwallingen zijn gebouwd in 1426, 1508, 1577 en 1615. In
1649
bereikte Hoorn met de laatste havenuitbreiding zijn
grootste omvang. Kort daarna begon een lange periode van economische
achteruitgang en verval. In 1688 werd voorgesteld om de Oosterhaven te
verkleinen wegens de afgenomen behoefte aan havenruimte. Al omstreeks
1720 werd het verval van handel en scheepvaart door de tijdgenoten als
definitief beschouwd. In de 18e eeuw was de VOC nog de enige kurk
waarop Hoorn dreef. Volgens Lesger (1990) moeten omstreeks het midden
van de 18e eeuw de havens van Hoorn een desolate indruk hebben gemaakt.
Na 1744 woonde er geen enkele grote koopman meer in de stad vlg. Bonke
en Bossaers. In 1795 was het inwonertal volgens de eerste
officiële volkstelling afgenomen tot 9.551. Deze demografische
ontwikkeling heeft met zich meegebracht, dat er in de 17e eeuw relatief
veel, in de 18e eeuw minder en in de 19e eeuw nog minder is gebouwd in
Hoorn. In feite zijn er in de periode 1650-1850 veel meer huizen
afgebroken dan bijgekomen. Tussen 1795 en 1814 werden 1600 huizen en
pakhuizen gesloopt. In 1830 waren hele straten ontvolkt. Er zijn
daardoor grote gaten gevallen in de bebouwing van de stad binnen de
wallen.
In 1872 vatte een Engelse reiziger
zijn indrukken als volgt samen:
"Hoorn is als een oude vrouw, welker vermagerde ledematen nog met veel
te wijd geworden kleren zijn omhangen, Enkhuizen lijkt een uitgestrekt
kerkhof en Medemblik een graf." (Brouwer, 1938). Een betrouwbaar
kaartbeeld van de afbraak tussen 1650 en 1850 hebben we niet. We kennen
geen plattegronden van de stad tussen die van Blaeu uit 1630 en die van
Doesjan uit 1794, waarop de achteruitgang van het huizenaantal valt af
te lezen. De kaart van Tirion uit 1743 geeft geen gedetailleerde
informatie over de bebouwing. Op de kaart van Doesjan uit 1794 is te
zien, dat er belangrijke gaten zijn gevallen op het Baadland, de
Binnenluiendijk, de Italiaanse Zeedijk, de Vesten en tussen Gouw en
Ramen. Volgens Saaltink (1980) geeft de kaart van Doesjan
waarschijnlijk echter een te rooskleurig beeld van de bebouwing in
1794. De eerste kadastrale kaart van Hoorn door Van Diggelen (copie Van
der Horst) uit 1823 toont duidelijk het resultaat van de achteruitgang
van de stad en de afbraak tot 1823. Dit was wel het dieptepunt. De
meeste bebouwing is verdwenen in het havenkwartier. Het centrale deel
van de stad schijnt wat minder geleden te hebben, hoewel er in1823 geen
straat was zonder een aantal gaten in de bebouwing (Saaltink, 1980).
Rond ca. 1850 begon een langzaam herstel.
Veranderingen in
het stadsbeeld Stadswallen en
stadsgrachten In 1426
kreeg de stad haar eerste omwalling
(een aarden wal) met voorliggende gracht. Deze wal heeft gelopen van de
Westerpoort (aan het begin van de dijk nabij de Parkschouwburg), langs
de binnenzijde van de huidige Westersingel naar de Noorderpoort (aan
het eind van het Kleine Noord), langs de Veemarkt tot het Nieuwe Noord,
vandaar langs de Gedempte Turfhaven en Turfhaven tot de Oude
Oosterpoort aan het begin van het Grote Oost (hoek Zon-Slapershaven). In 1508
werd een groot deel van de stadswal
vervangen door een muur die liep van de Westerpoort naar de
Noorderpoort (aan het begin van het Keern), langs de Noorder Veemarkt,
Veemarkt, Baanstraat en Noorderstraat naar de Koepoort, vandaar langs
Achter de Vest, Jeudje (aan de stadskant van het water van de
Vollerswaal), langs de Oude Oosterpoort aan het begin van het Grote
Oost, vandaar langs de Slapershaven tot op het Baadland. In 1510 is de
stadswaartse knik in de muur van het stuk Veemarkt-Baanstraat
rechtgetrokken. In 1541 is de muur op het Baadland doorgetrokken tot de
haveningang (nu sluis) bij de Hoofdtoren. In 1577
werd een nieuwe muur opgericht vanaf
Achter de Vest bij de Catherinatoren (gelegen tussen de Mariatoren en
de Pakhuisstraat) richting de Veliusbrug, langs het Oosterplantsoen
(aan de stadskant van de Oosterpoortsgracht) tot de Nieuwe Oosterpoort,
langs het ABC en Binnneluiendijk tot het Baadland en sloot daar aan op
de stadsmuur uit 1508-1541. In ca.
1615 is nog een muur gebouwd vanaf de
Nieuwe Oosterpoort over het voormalige vuilnisbeltterrein, door het
Julianapark en langs de Vluchthaven tot de punt van het Julianapark
tegenover het Houten Hoofd (d.i. de Buitenluiendijk).
Na deze ontwikkelingen hebben
gedurende ca. 300 jaar (tot 1910) geen
nieuwe stadsuitbreidingen plaatsgevonden en is het stadsbeeld niet
ingrijpend veranderd, met uitzondering van de demping of overkluizing
van een flink aantal stadswateren (met het daarmee verdwijnen van
bruggen en overhalen). Wel zijn kort na 1630 belangrijke havenwerken
uitgevoerd.
De
stadswallen
en -muren van Hoorn vlg. Velius (hertaling, 2007).
- Groen = 1426
- Bruin = 1508, 1510, 1541
- Blauw = 1577
- Rood = 1615
Stadsuitbreidingen
in
de
20e
eeuw De eerste huizen van de
stadsuitbreidingenvan
Hoorn buiten de singels
zijn gebouwd in 1910 aan de Koepoortsweg en aan de Venenlaan. De
Koepoortsweg is een van de oudste wegen/straten van
Hoorn. Het was een landweg langs het water van De Tocht, aan de monding
waarvan Hoorn is ontstaan, en wordt met name genoemd in 1633 (Vervolg
op Velius, p. 14). Aan
de Koepoortsweg lagen in 1910 tuinen en er stonden al
huizen o.a. buitenverblijven van welgestelden uit de 18e eeuw en veel
huizen uit eind 19e eeuw. Ook de Venenlaan bestond al
vóór 1910, komt voor op de plattegrond van Velius uit
1615 en wordt met name genoemd in 1659 (Vervolg op Velius, p. 23). In de 19e eeuw is een deel
van de Kielhaven gedempt (het open gebleven deel is de huidige Vluchthaven) en in
de jaren 1933-1936 is op en rond de Buitenluiendijk het Julianapark met
sportvelden aangelegd. Pas
na 1960 begonnen de grote stadsuitbreidingen: in 1966 de Grote Waal, in
1971 de Risdam en in 1981 de Kersenboogerd.
De
stadswateren
van Hoorn.
In Hoorn hebben veel waterlopen bestaan.
De meeste ervan zijn gedempt, of overkluisd om te kunnen gebruiken als
riolen (zie de rioleringskaarten aan het eind van de site). Een aantal
waterlopen bestaat
nog steeds als open water.
Op de bovenstaande hedendaagse plattegrond van Hoorn zijn
alle
stadswateren
die ooit hebben bestaan, ingetekend in blauw. In bruin is de Westfriese
Zeedijk (Kleine Oost, Grote Oost, West) weergegeven, en in groen een
13e
eeuwse landweg (Kleine en Grote Noord). Op het ontmoetingspunt van de
landweg,
de dijk en de Tocht (Gouw) is in het begin van de 13e eeuw Hoorn
ontstaan.
Dat was ter plaatse van de Rode Steen. Daar mondde de Tocht uit in de
Zuiderzee
via een sluis in de zeedijk. De Westfriese Zeedijk liep oorspronkelijk
rechtdoor van het West naar Schardam. De huidige Westerdijk is een zgn.
inlaagdijk die dateert uit 1380-1390. Tot 1432 wordt de oude dijk naar
Schardam nog vermeld, daarna niet meer. In 1580 is een aantal
stadswateren
gemeen gemaakt met het zeewater om ze te kunnen doorspoelen met
zeewater.
(lees meer ....)
De
stadswateren
met
naam
en
jaartal
- Achterom, Achterburgwal (bestond
al in
de 13e eeuw?; overkluisd in 1654)
- Appelhaven (gegraven in 1420;
oostelijk
deel gedempt in 1759, westelijk deel open)
- Baanstraat (gegraven in 1508;
gedempt
tussen 1615 en 1630)
- Breed, Smerighorn (bestond al in
de 13e
eeuw?; gedeelte tussen het Nieuwe Noord en het Grote Noord overkluisd
in
1665, gedeelte tussen Grote Noord en Westerpoort gedempt in 1741)
- Gerritsland (gegraven in 14e
eeuw?;
overkluisd
in 1619)
- Gouw (bestond al in de 13e eeuw;
overkluisd
in 1584)
- Grote Havensteeg (het verbindende
water
tussen de sluis nabij de Rode Steen en de Nieuwendam heeft vermoedelijk
iets ten oosten van de Grote Havensteeg gelegen; het is waarschijnlijk
in 1420 gedempt, tegelijk met de demping van de Kerkstraat)
- Kerkstraat (bestond al in de 13e
eeuw;
gedempt in 1420)
- Kuil (bestond al in de 13e eeuw?;
overkluisd
in 1684; spui aan de Westerdijk vervallen en uiteindelijk gesloopt in
1752-1770)
- Munnickenveld (gegraven
tussen
1560 en
1582; via overhaal uit ca. 1585 verbonden geweest met de Turfhaven;
open)
- Nieuwe Noord - Glop (gegraven
voor 1560;
overkluisd in 1595, deel van gewelf ingestort en vernieuwd in 1760)
- Nieuwland (bestond al in de 13e
eeuw;
open)
- Nieuwstraat (bestond al in de 13e
eeuw;
overkluisd in 1561)
- Noorderstraat, water aan de
binnenzijde
(stadskant) van - (gegraven voor 1560; gedempt tussen 1596 en 1615)
- Noorderveemarkt,
Noorderplantsoen,
Spoorsingel
en Draafsingel tot aan de Veliusbrug (gegraven in 1510; westelijk deel
gedempt tussen 1869 en 1884; oostelijk deel open)
- Koepoortsbrug over de stadsgracht
(gebouwd
in 1510)
- Veliusbrug over de stadsgracht
(gebouwd
in 1910)
- Oosterpoortsgracht (gegraven in
1577;
tussen de Veliusbrug en de Oosterpoort; open)
- Peperstraat (gegraven in 14e
eeuw?;
gedempt
in 1585)
- Ramen (gegraven voor 1560;
overkluisd
in 1598)
- Rode Steen (de sluis nabij de
Rode Steen
is in 1420 ontmanteld, gelijk met de demping van de Kerkstraat;
daardoor
is toen de verbinding van de Tocht-Gouw met het water langs de
Nieuwendam
verbroken)
- Scharloo, Varkensmarkt (gegraven
in 1426;
gedempt tussen 1869 en 1890)
- Tekvaart naar Amsterdam (gegraven
in 1660;
open)
- Trommelstraat (gegraven in 14e
eeuw?;
overkluisd in 1593, deel van gewelf vernieuwd in 1772)
- Turfhaven, Hoge Bergen (gegraven
in 1426,
westelijk deel gedempt omstreeks 1880; oostelijk deel open)
- Vollerswaal (gegraven in 1510;
uitgediept
in 1579; deel open, verbinding met de stadsgracht Achter de Vest
afgedamd
omstreeks 1577)
- Vale Hen, Varkensmarkt (gegraven
in 1426;
gedempt tussen 1890 en 1924)
- Veemarkt, Waaitje, Uytermeyen,
Agter de
Vrouwenkerk (gegraven in 1426; gedempt in 1897)
- Watertje (gegraven in 1577;
gedempt in
1980)
- Warmoestraat (gegraven in 14e
eeuw?;
overkluisd
in 1593)
- Westerpoortsgracht (gegraven in
1508;
langs de Westersingel; open)
Opmerking over de Vollerswaal De Vollerswaal is in 1510 gegraven
als een
deel van de stadsgracht buiten de stadsomwalling van 1510. Na de aanleg
van de omwalling van 1577 is hij afgedamd, ongeveer ter plaatse van de
volière Achter de Vest. In 1579 is hij uitgediept en kreeg toen
de naam Vollerswaal. Vanaf 1580 was hij een van de stadswateren die
vanaf
die tijd werden doorgespoeld met zeewater. Het kan verwarring wekken,
dat
Velius in zijn Kroniek van Hoorn uit 1648 vermeldt, dat de Vollerswaal
in 1566 volledig is gedempt. Dat is echter een ander water geweest dan
de Vollerswaal die we nu nog kennen. Velius omschrijft het water dat
werd
gedempt als "een groot, diep water tussen de stadsvesten en de
achterste
huizen van de Begijnenkloosters aan de Gouw ". Velius schrijft voorts
dat
na de demping "deze plaats deels is gebruikt voor de bouw van de huizen
aan de Jodenstraat (Jeudje), die nog dikwijls de Vollerswaal genoemd
wordt,
en deels voor de nieuwe Turfhaven." Mogelijk is de "oude" Vollerswaal
een
deel van de stadsgracht geweest die hoorde bij de stadsomwalling van
1426.
Deze liep iets binnen de omwalling van 1510 toe op de Oude Oosterpoort
tussen het Grote en Kleine Oost. Het water werd Vollerswaal genoemd,
omdat
de "vollers" van de lakenweverijen in de stad daarin de lakens
uitwasten.
De naam is in 1579 overgegaan op de Vollerswaal die nu nog bestaat. De
huidige Vollerswaal staat ook bekend als Modderbakken, en wordt op
sommige
oude stadsplattegronden ook aangeduid als Slapershaven (o.a. bij
Blaeu).
Zie: Velius, Theodorus, 1648
(hertaling
2007 door Jan Plekker en Rob Resoort), Kroniek van Hoorn.
Publicatiestichting
Bas Baltus, Bronnenreeks Hoorn, Deel 1.
Opmerking over de verbinding tussen
de
Rode Steen en de Nieuwendam Het water van de
Tocht-Gouw-Nieuwstraat-Kerkstraat
mondde in de 13e-14e eeuw via een sluis iets ten oosten van de Rode
Steen
uit in het buitendijkse water langs de Nieuwendam. In 1420 is de
Kerkstraat
overwelfd of gedempt en de sluis bij de Rode Steen ontmanteld. Waarom
heeft men dat gedaan? Een verklaring voor het dempen
van
het deel van de Tocht
in de Kerkstraat zou kunnen zijn, dat de demping onderdeel was van
een plan om de afwatering van het betreffende deel van West-Friesland
op
de Zuiderzee buiten Hoorn om te doen plaatsvinden. Klik hier
voor meer info. In 1420 is
ook de verbinding met het water van de Nieuwendam verbroken. Dit
verbindende
water heeft vermoedelijk iets ten oosten van de Grote Havensteeg
gelegen.
Gezicht op
de Turfhaven, links het plantsoen van het Dal. De Turfhaven is gedempt
rond 1880.
Havens - Appelhaven (gegraven in 1420;
oostelijk
deel gedempt in 1759, westelijk deel open)
- Binnenhaven, vroeger Oude Haven
genoemd
(gegraven in 1534; tussen de Oude Doelenkade en Baadland; open)
- Buitenhaven, vroeger Oosterhaven
genoemd
(aangelegd in 1642; open)
- Buitenluiendijk en Vluchthaven,
vroeger
Nieuwe Haven, Oude Nieuwe Haven en later Kielhaven genoemd, een deel
heette
de Rommelhaven (aangelegd in 1608; open)
- Grashaven, vroeger Westerhaven
genoemd
(aangelegd in 1642; Oostereiland, Visserseiland en Lantaarndijkje (Hay)
aangelegd in 1657-1662; open)
- Hoofdtoren (gebouwd in 1532)
- Houten Hoofd (gebouwd in 1464,
verlengd
met knik in 1608)
- Karperkuil (gegraven in 1577;
open)
- Nieuwendam, Bierkade en Venidse,
water
langs - (bestond al in de 13e eeuw?; open)
- Sluis (sas) bij de Hoofdtoren
(gebouwd
in 1778)
De
buitenhaven van Hoorn tijdens restauratie van het Houten Hoofd, rechts
het Oostereiland.
De
plattegronden
Hoorn,
Van
Deventer
1545
(noord
is
boven).
Klik
hier
voor meer informatie over de stadsplattegronden van Jacob van Deventer.
Hoorn,
Van
Deventer
1560
(noord is boven) (Westfries Archief)
Hoorn,
Van
Deventer
1560
(uitsnede).
De bebouwing is weergegeven in bruin. Daardoor is goed te zien dat
een flink deel van het grondgebied van de stad binnen de wallen nog
niet is bebouwd, met name in het noordelijk deel. Concentraties van de
bebouwing bevinden zich o.a. langs de Westfriese Zeedijk (Grote Oost en
West) en het Kleine en Grote Noord. Het is interessant om te zien hoe
dit zich ontwikkelt op de volgende kaarten. Het merendeel van de
stadswateren is nog open, met uitzondering van de Kerkstraat en
de
verbinding
via
de
Rode
Steen
met
het
buitendijkse
water.
De
stadswal
is
die
van
1508-1510-1541.
Zie
het
overzichtskaartje van de
stadswallen hierboven (noord is boven).
Hoorn telde in
de
vijftiende eeuw negen kloosters (beter: conventen) binnen de wallen,
en vlak buiten de
stad stonden er nog twee. Diverse
kloostergebouwen staan ingetekend (in zwart) op de plattegrond
hierboven. Aan het begin van
de zestiende eeuw besloegen
de kloosterbezittingen 40% van de oppervlakte binnen de stadsmuren. Dit
verklaart een deel van het onbebouwde terrein binnen de wallen in 1560.
Aan
dit bloeiende kloosterleven kwam een einde, toen Hoorn in 1572 de zijde
van Willem van Oranje koos in de strijd tegen de Spanjaarden. De kerken
gingen over in protestantse handen en de kloosters werden gesloten. De
gebouwen en terreinen hiervan kregen andere bestemmingen. Daarna werd
er druk gesloopt en gebouwd. Ten tijde van de verschijning (1649) van
de
plattegrond van Hoorn van Blaeu (zie verderop) waren de
kloostergebouwen dus al tientallen jaren
niet meer in gebruik als klooster. De namen van de kloosters bleven in
de volksmond nog lang voortleven, en daarom werden ze nog door Blaeu in
1649 vermeld op de plattegrond. Meer hierover is na te lezen op de
website van de Maquette
van
Hoorn
Anno
1650.
Hoorn,
Guicciardini
1582. De stad is
uitgebreid door de bouw van de stadswal uit 1577. De Karperkuil is
toegevoegd.Het water van de
Nieuwstraat is overkluisd.De
Nieuwe Oosterpoort is gebouwd (noord is onder)(Westfries Archief)
Hoorn,
Utenwael
1596. Het water van de Gouw is overkluisd. Het polderwater is
afgesloten van het stadswater en er zijn drie overhalen
gebouwd(Breed,
Dal, Watertje). Dit vanwege
het gemeen maken in 1580 van een aantal stadswateren met het zeewater
om ze te kunnen doorspoelen met zeewater (noord is
onder)(Westfries Archief).
Hoorn,
Utenwael
1596(noord is
onder).
Hoorn,
Velius
1615.
De
Buitenluiendijk en de Kielhaven (links boven) zijn aangelegd (Westfries Archief). Op
de kaart van Blaeu (zie verder) wordt de Kielhaven aangeduid als 'Oude
nieuwe haven'(noord is onder).
De
Buitenluiendijk en de Kielhaven ingetekend op een moderne plattegrond
van Hoorn (naar Schrickx,
2010) (noord is boven).
Hoorn,
Boxhorn
1632
met
stadsbeeld
uit
1615 .
Het Gerritsland,
overkluisd in 1619, is hier nog water (noord
is
onder).
Hoorn,
Martin Zeiller, 1659, de situatie nog zonder de
nieuwe havens en het Gerritsland nog open water (noord is onder).
Havenuitbreidingen
(Nieuwe
Havens) Op de volgende kaarten staan de
Nieuwe Havens ingetekend. Volgens Saaltink (Vervolg op Velius, p. 16,
voetnoot 27) werden in de
periode 1630 tot ca. 1632 nieuwe havens aangelegd door het heien van
paaldammen. Deze werden Nieuwe Havens genoemd. De meest oostelijke
daarvan is de huidige buitenhaven met daarin het Houten Hoofd
en het Grote Gat met de vuurtoren. Oostelijk daarvan is een exercitie-
en schietterrein en in 1933-1936 een sportterrein en het Julianapark
aangelegd. De middelste van de drie Nieuwe Havens is de huidige Grashaven, begrensd door
het Oostereiland, het Visserseiland en de Haai. De westelijk Nieuwe
Haven
(ten westen van het Visserseiland) is er nooit gekomen. Volgens Van
Tartwijk (in Hoorn en de Zee, 2002, p. 39) zijn de Nieuwe Havens
aangelegd rond het jaar 1642.
Hoorn, Pott
1648. De Nieuwe Havens hebben nooit zo bestaan als ze hier
hier afgebeeld (noord is boven).
Hoorn, Pott 1648
(deel) (noord is boven).
Hoorn, de
Parival
1697 (noord is onder)
Hoorn,
De
Parival
1697
(overgenomen van
Pott?). Het Gerritsland is
overkluisd in 1619 maar is hier nog open water (noord is
onder).
Hoorn,
Blaeu
1649
met
stadsbeeld
uit
1630(noord
is onder) (Westfries Archief).
Van de
Nieuwe Havens zijn hier
alleen de dammen ingetekend die de omtrek aangeven van de nog
verder aan te leggen havens. Hoewel ook de paaldam van de westelijke
Nieuwe haven staat ingetekend op deze kaart uit 1649 is hij volgens
Saaltink pas geplaatst in 1663 en in 1775 weer uitgetrokken en
verkocht. De westelijke Nieuwe
haven is er dus nooit gekomen.
De kaarten van
Blaeu zijn achtereenvolgens ook uitgegeven door Janssonius, Frederick
de Wit en Covens en Mortier. Schrickx (2011) schrijft in dat verband in
WAR22:
Stadsplattegronden
uit
de
tweede
helft
van
de
17de
eeuw
en
vrijwel de volledige 18de eeuw
ontbreken. De kaarten die in die periode gemaakt werden, waren
kopieën van of gebaseerd op de kaart van Blaeu. Pas uit 1796
dateert een echt nieuw gemaakte stadsplattegrond: de kaart van Doesjan.
Op de kaart van Tirion uit 1743 zijn alleen bouwblokken weergegeven,
geen afzonderlijke panden.
Hoorn,
Blaeu
1649
ingekleurd (noord
is
onder).
Hoorn,
Frederick
De
Wit
1698(noord is
onder).
Hoorn,
Janssonius
1690,
Covens-Mortier
1738(noord is
onder).
Hoorn,
Tirion
1743.
Dit
is
de eerste kaart waarop de Nieuwe Havens werkelijkheidsgetrouw
zijn weergegeven. De westelijke Nieuwe Haven (die er nooit is gekomen)
is hier weggelaten. Langs de zeezijde van de Buitenluiendijk is een
stuk land aangeplempt dat de eerste aanzet was voor het latere
Julianapark (noord is onder).
Het
Julianapark in aanleg.
Zie:C.P. Schrickx, 2010. West-Friese
Archeologische Rapporten nr. 19. Archeologische begeleiding van het
ontgraven van het oefenveld van HVV Hollandia in het Julianapark in
Hoorn.Twee
citaten daaruit:
"Vanaf de 19de eeuw werd het gebied rondom de Buitenluiendijk gebruikt
als exercitie- en schietterrein van het garnizoen en de twee Hoornse
schietverenigingen J.P. Coen en St. Sebastiaan. Het garnizoen verliet
in 1922 de stad Hoorn en de schietverenigingen waren al eerder
opgeheven. De schietheuvel in het Julianapark herinnert nog aan de
periode als schietterrein."
"In 1933 werd als werkverschaffingsproject het gebied ingericht als
sportterrein. Hiervoor werden tevens nieuwe paden, wegen, platsoen,
parkeer-terrein en tribune gemaakt. Het terrein werd grootschalig
opgehoogd en een deel van de benodigde grond werd verkregen door de
Vluchthavendijk af te graven en in het park een vijver aan te leggen.
In 1936 kreeg het park de naam Julianapark. Op 25 juni 1941 werd het
gebied gevorderd door de Ortskommandantur. De Duitsers legden langs de
kust een verdediging aan. Na het einde van WOII werd het gebied weer in
gebruik genomen als sportterrein. Blijkens een schrijven van de Hoornse
Schietvereniging uit 1957 was hierbij ook een schietbaan aanwezig. Zij
vroegen toestemming om “in de zomermaanden gebruik te mogen maken van
de schietbaan in het Julianapark, welke niet alleen voor pistool, doch
ook voor karabijn te gebruiken is”. Vanaf de jaren 50 vestigde zich
voetbalvereniging Hollandia in het Julianapark, en is daar dus
inmiddels al bijna 60 jaar lang gevestigd."
Hoorn
en
omgeving,
Govert
Oostwoud
1743. Het stadsbeeld is nog dat van vóór 1630. Van de
Nieuwe havens zijn alleen de paaldammen ingetekend. Het interessante
van deze kaart is de weergave van de omgeving van Hoorn (Westfries
Archief).
Hoorn,
Doesjan
1794(noord
is onder).
Hoorn,
Kadasterkaart 1811-1832, westelijk deel, opgemeten door S.P. van
Diggelen
Hoorn,
Kadasterkaart 1811-1832, oostelijk deel, opgemeten door S.P. van
Diggelen
Hoorn,
Kuypers
1868(noord
is boven).
Rioleringskaarten
Hoorn,
Graftdijk 1884, kaart met de stadsriolen (in blauw) met
de daarop aansluitende afvoerputten en brandspuithuisjes.
Hoorn,
Rioleringskaart,
Van
Akerlaken,
met
enkele
straatnamen
toegevoegd(ca.
1850).
Hoorn,
Van
Asperen
1838,
rioleringssysteem
omgeving
van
de
Grote
Kerk.
Op 20 januari 2015 is in het Glop
in Hoorn een onderaardse gang
ontdekt door instorting van de bestrating. Het betreft een deel van een
oude overkluisde stadswaterloop. De gang is een overkluisd riool
tussen het Glop en het Kerkplein. Hij loopt onder de Boterhal (vroeger
Sint Jans Gasthuis), tussen de punten 12 en 14 op bovenstaand kaartje.
De situatie ter plaatse wordt
beschreven door C. Boschma-Aarnoudste in haar boek 'Het Sint Jans
Gasthuis in Hoorn' uit 1998 (pp. 36-37). Klik hier
voor de tekst. Zie ook het artikel van C. Schrickx ('De ontdekking van
een onderaardse gang') in Het Kwartaalblad van de Vereniging Oud Hoorn,
2015, nr. 1, pp. 4-7.
Het centrum van
Hoorn, 2000 (noord is boven).
Bronnen - Bonke, H. en Bossaers, K., 2002. Heren
investeren.
De bewindhebbers van de West-Friese Kamers van de VOC. Stichting
Museaal
en Historisch Perspectief Noord-Holland, Haarlem-Hoorn-Enkhuizen,
156 pp.
- Boschma-Aarnoudse, C., 1998. Het
Sint Jans Gasthuis te Hoorn. Publicatiestichting Bas Baltus,
Bouwhistorische Reeks Hoorn, deel 8.
- Brouwer, D., 1938. Tweede vervolg van de historie van Enkhuizen, in
aansluiting op de "Historie van Enkhuizen" van G. Brandt, uitgave 1666,
en het Vervolg door S. Centen, uitgave 1747, aanvangende 1679. Over de
Linden, Enkhuizen.
- Lesger, C.M., 1990. Hoorn als stedelijk
knooppunt.
Hollandse Studiën 26, Uitgeverij Verloren, Hilversum, 240 pp.
- Saaltink,
H.W., z.j. ca.1980. Hoorn in kaart. Vier eeuwen Hoornse
stadsplattegronden. Uitgave Stichting De Hoofdtoren, Hoorn. 152 pp. - Saaltink,
H.W., 1992. Vervolg op de
Chronyk der Stad Hoorn van de heer Dr T Velius. De boeiende jaren
tussen 1630 en 1799. Publicatiestichting
Bas
Baltus. - Schrickx, C.P., 2007.
Archeologisch onderzoek naar Westerdijk en Westerpoort. Hoorn Onder
Ons, nr. 3. Gemeente Hoorn. - Schrickx, C.P., 2010.
Archeologische begeleiding van het
ontgraven van het oefenveld van HVV Hollandia in het Julianapark in
Hoorn. West-Friese
Archeologische
Rapporten
19. - Schrickx, C.P., 2011. Tussen de Kleine Havensteeg en de
Halvemaansteeg Archeologisch onderzoek op het perceel Kleine Havensteeg
7-9 in Hoorn. West-Friese
Archeologische Rapporten 22. - Schrickx, C.P., 2015. De
ontdekking van
een onderaardse gang. Kwartaalblad van de Vereniging Oud Hoorn,
2015, nr. 1, pp. 4-7. - Schrickx, C.P., 2016, Bethlehem
in de Bangert, Uitgeverij Verloren. - Velius, Theodorus, 1648
(hertaling
2007 door Jan Plekker en Rob Resoort), Kroniek van Hoorn.
Publicatiestichting
Bas Baltus, Bronnenreeks Hoorn, Deel 1. Illustraties - Historische
kaarten: public domain - Westfries Archief Hoorn
- Kadasterkaarten -
Creative Commons Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
